Verslag van het bezoek aan aan Brazilië, Carambeí.Door Nanning en Klazien Schotanus Samen met hun drie kinderen, Amy, Erwin jr. en Suzanne zijn onze oudste dochter Yvette en schoonzoon Erwin Sr. op 2 december 2007 geëmigreerd naar Brazilië. In april 2006 hadden zij daartoe ook al een poging gedaan, maar door visumproblemen moesten zij in oktober 2006 Brazilië uit en dus terug naar Nederland.
Zij wonen in Carambei, in de staat Parana, in het zuidelijke deel van Brazilië.
Ze hebben een agrarisch bedrijf met twee kalkoenschuren (10.000 kalkoenen) en 150 stuks vee, waarvan op dit moment er 40 melkkoeien zijn. Daarnaast hebben zij een viertal labradors in de kleuren wit, zwart en bruin.
Dat je kinderen hun eigen weg zoeken is op zich geen probleem en is van alledag. Echter dat ze zo ver weg emigreren is behoorlijk wennen. Dit zeker omdat we kort voor hun vertrek nog achter elkaar woonden in Geldermalsen en we elke dag elkaar zagen en spraken.
Nadat Yvette en twee van onze kleinkinderen (Amy en Suzanne) in 2008 een aantal weken in Weert zijn geweest, hadden we tevens besloten dat wij (Klazien en ik) eind 2009 naar Carambeí in Brazilië te gaan om te ervaren hoe zij allen daar wonen, werken en leven. Onze jongste dochter Joyce, die evenals onze andere dochter Nathalie met hun kinderen in Weert wonen, was in juni 2009 in Brazilië geweest. Van onze reis en verblijf hebben we een verslag gemaakt.
Klazien en ik vertrokken om 05.15 uur in het donker van Weert naar Schiphol. Onze dochter Nathalie was zo vriendelijk ons met de auto naar Schiphol te brengen. Dit was niet alleen nodig omdat op dit soort vroege tijdstippen er nog geen treinen vanuit Weert naar Schiphol rijden, maar ook gezien de omvang en gewicht van onze bagage. Onze bagage bestond uit twee grote koffers en twee grote dozen ieder van 23 kilo. Daarnaast nog een gitaar in hoes als cadeau voor onze kleinzoon Erwin jr. waardoor het gewicht van de gitaar in hoes 8 kilo woog. En ofdat nog niet alles kon zijn hadden we als handbagage nog een weekendtas met een gewicht van 10 kilo en twee zogenoemde “kleine handtassen” met ieder een gewicht van 10 kilo. In totaal dus 138 bagagekilo’s.
De bagage voor onszelf bestond uit zomerkleding aankomst- en kerstcadeaus. Ik schat het gewicht op 30 á 35 kilo en dat valt best mee voor 4 weken. De rest, meer dan 100 kilo, was besteld door e-mail lijstjes door onze kinderen en kleinkinderen in Brazilië. Veel Nederlandse etenswaren zoals pindakaas, kruiden, koeken. Daarnaast het nodige gereedschap welke nodig is voor de boerderij.
Gelukkig en zoals verwacht was er geen file op zondag, dus waren we ruim op tijd op Schiphol. Thuis hadden we ons eerder al ingecheckt en behoefden we op Schiphol slechts onze bagage (twee koffers en twee dozen) af te geven. De overige bagage in het gebruikelijke karretje en de gitaar als een echte artiest op de rug.
We namen samen met Nathalie nog een broodje en koffie voordat we door de douane gingen.
Na de douane eerst langs de winkels op Schiphol voor wat drank, rookwaar, geurtjes en lectuur te kopen. Nog meer bagage dus.
Daarna op weg naar de juiste gate. Daaraan gekomen kwamen we al snel tot de conclusie dat we zeker niet de enige passagiers waren die naar Brazilië gingen. Ons grote vliegtuig met meer dan 700 passagiers was geheel volgeboekt. In de zomervakantieperiode van Brazilië gaan velen op familie of kennissenbezoek, zowel uit Nederland als Europa waarbij Schiphol dus een tussenstop is.
Binnen in het vliegtuig proberen we de overgebleven bagage aan tassen en gitaar in de bagageruimtes boven onze stoelen kwijt te raken. Onze bagage moest verdeeld worden over meerdere vakken en vooral de gitaar leverde de nodige problemen op. Maar ruim verder dan onze zitplaats zien we een groot leeg bagagevak (de passagiers die hier zitten zijn nog niet in het vliegtuig) en het lukt ons de gitaar daar kwijt te raken. Je moet wat over hebben voor je kleinkinderen.
Dat onze bagage over vele vakken in het vliegtuig verspreidt was betekende dat we als een van laatste het vliegtuig na de landing in San Paulo zouden verlaten. We hebben echter voor het overstappen op de binnenlandse vlucht naar Curitiba 4 uur tijd en dat zal dus wel lukken denken wij.
Zoals gebruikelijk bij KLM AirFrance worden we tijdens de reis goed verzorgd. Ongebruikelijk is wel dat zelfs het eten ons goed smaakt. Dat kan natuurlijk van onze honger komen.
Na 12 uur vliegen landen we om 22.00 uur Nederlandse en 19.00 uur Braziliaanse tijd veilig in São Paulo Luchthaven. Nadat we inderdaad als een van de laatste uitstappen, spoeden we ons naar de bagageband om onze koffers en dozen op te halen. Nadat we koffers en dozen hebben en deze opgestapeld op twee bagagekarren en daarop de handbagage en natuurlijk de gitaar weer op de rug, vervolgen wij onze weg. Opnieuw inchecken voor de binnenlandse vlucht van São Paulo naar Curitiba. Bij de douane vragen ze wat er in onze koffers en dozen zit. We antwoorden dat het o.a. kerstcadeaus zijn en mogen doorlopen.
Bij de incheckbalie van de vliegtuigmaatschappij GOL moeten echter de dozen voor controle open.
Men vraagt ons vriendelijk of wij hiertegen bezwaar hebben. Omdat het toch niets uitmaakt wat wij vinden, antwoorden wij dat we geen bezwaar hebben. Het plakband en doos worden opgesneden en na een vluchtige blik weer dicht getapet. Onderweg naar de terminaal snel een drankje kopen en de 4uur overstaptijd is grotendeels voorbij en kan het laatste deel van onze vliegreis beginnen.
Na anderhalf uur landen we in Curitiba. Na al onze handbagage bij elkaar te hebben gezocht en de overige bagage van de band te hebben gehaald gaan we op weg naar de uitgang. Omdat het een binnenlandse vlucht betreft geen douane waar we door moeten. Het is inmiddels 7 december 02.00 uur Nederlandse tijd en 6 december 23.00 Braziliaanse tijd. Yvette en Erwin staan al klaar om ons te verwelkomen. Yvette zien we naar ruim 1 jaar terug en bij Erwin is dit al bijna 3 jaar geleden. We zijn blij elkaar te zien en te kunnen omhelzen. We laden alles in hun auto en gaan op weg naar hun boerderij en woonhuis in Carambeí. Een autorit van meer dan twee uur. Het is nacht (donker is het overigens in deze regio al omstreeks 21.00 uur en dat in de zomerperiode) en erg donker, zodat we tijdens onze autorit niet veel zien van de omgeving waar we doorheen reizen. Op 7 december komen we om 16.00 uur Nederlandse tijd in Carambeí aan. Dus 22 ½ uur heeft de reis van deur naar deur geduurd. Gelukkig kunnen we onze horloges 3 uur terug zetten naar de Braziliaanse tijd (’s winters is het verschil 5 uur) en blijkt het “pas” 01.00 uur te zijn. Nog een drankje, een paar onderweg verhalen van ons en naar bed.
We slapen in een bijgebouwtje dat eerst dienst deed als woning van Adriano en zijn gezin welke werkzaam is bij Yvette en Erwin’s boerenbedrijf.
Deze zijn inmiddels verhuisd naar een groter huis eveneens op de grond rond de boerderij. Het is gebruikelijk in Brazilië dat de mensen welke bij jou op de boerderij werken huisvesting hebben en daarbij onderdeel is van de arbeidsvoorwaarden.
Wat onze verblijf –en slaapplaats betreffen moeten wij om ons te wassen, douchen en naar de wc te gaan dit buiten de slaap –en huiskamer doen. Aan onze, al door ons “2e woning” genoemd, zijn nog twee ruimtes waarin de was –en toiletgelegenheid is gevestigd. We krijgen een soort camping gevoel. Nadat we de ochtends zijn opgestaan en zoals wij gewend zijn onze gebruikelijke koffie zetten en drinken, gaan we eerst naar de woning van Yvette en Erwin.
De drie kinderen Amy, Erwin jr. en Suzanne zien ons aankomen en lopen als begroeting ons hardlopend tegemoet en knuffelen ons hartstochtelijk. Wij hebben onze kleinkinderen gemist maar zeker ook zij hebben ons gemist. Er wordt veel bijgepraat wat wij op de reis naar Brazilië allemaal hebben beleefd en zij natuurlijk over hun leven in Brazilië en in het bijzonder op de boerderij, de woonplaats Carambei en natuurlijk over hun scholen en vrienden.
De door ons gebrachte cadeaus worden gegeven. Erwin jr. ontvangt de gitaar en glimt als een worm van vreugde en trots. De meegebrachte “Nepalese” mutsen (muts met oorbeschermers) worden meteen opgezet en iedereen is in een vrolijke stemming. Amy heeft gebak gemaakt (blijkt dat er elke dag zelf gebak wordt gemaakt!!!) en met de koffie voelen wij ons al snel thuis.
Erwin sr. heeft het druk met het over het land strooien van de mest, het zaaien van gras en van maïs. Anders dan in Nederland moet het zaaien van gras ieder half jaar gebeuren. Dit heeft er mee te maken dat de seizoenen anders dan in Nederland niet echt gemarkeerd zijn. Feitelijk is het altijd zomer met de opmerking dat het in de Braziliaanse winters minder warm is dan in de zomer. Van een voorjaar of herfst merk je dan ook niets.
Wij gaan naar de nieuw gebouwde open loopstal en natuurlijk het “heilige van het heilige” voor de boer de melklocatie. Alles staat er nieuw, glanzend en glimmend bij.
Er is plaats om 2 maal 8 koeien te melken. Er zijn inmiddels 40 melkkoeien en nog eens 40 pinken staan in de rij om ook melkkoe te worden. De verwachting is dat er midden 2010 er 80 koeien gemolken kunnen worden. Daarnaast zijn 70 kalveren en vaarzen, zodat de totale veestapel op dat moment 150 telt. Ook bij hen is het de bedoeling dat zij zich verder tot melkkoe ontwikkelen en er in 2011/2012 dus 150 koeien worden gemolken. Voor de veestapel komt daar natuurlijk de verdere aanwas bij. ( je kunt wel lezen dat ik niet een echte boer ben, denk ik).
Elke dag twee keer melken, ’s morgens om 06.00 uur en ’s avonds op 17.30 uur.
Daar tussen het voederen van de gehele veestapel en het zelf door Yvette insemineren (KI) van de zogenoemde “tuchtige ”pinken en koeien.
Alles ziet er naar mijn als leek bescheiden mening erg professioneel uit en we worden dan ook wel een beetje trots op het feit dat ze dit allemaal met hun tweeën doen.
Zoals ik al eerder aangaf werkt ook Adriano bij hen. Yvette en Erwin zijn begonnen, voorgaande aan de opbouw van de veestapel, met kalkoenen. In twee grote schuren hebben zij gemiddeld 10.000 kalkoenen. Als deze ongeveer 15 kilo zijn worden zij weer opgehaald en wie weet komen zij daarna op het bord van een van ons. Adriano doet de verzorging hiervan en in de tijd dat dit niet nodig is helpt hij op het land.
Toen wij er waren werd bekend dat er om economische redenen geen nieuwe lot kalkoenen zou komen. De fabrikant heeft er voor gekozen dit in een ander deel van Brazilië te doen omdat in het bijzonder de kosten van het voer lager zou zijn. Ter compensatie (lege schuren) zouden er kippen kunnen komen. Echter dit betekende een verbouwing van de schuren wat geld zou kosten en het bleef onduidelijk hoe lang dit dan zou gelden. Yvette en Erwin waren er nog niet uit, maar het leek erop dat zij enkel verder wilden investeren in de koeien en de kwaliteit ervan. Volgens opnieuw mijn bescheiden mening als leek een goede keuze.
Na de bezichtiging van de koeien, pinken, vaarzen en kalveren gaan we eten. Na het eten gaan we naar een paar kilometer verder gelegen dorp Carambei (17.000 inwoners). De eerste indruk is dat dit natuurlijk een andere wereld is, wat vooral te zien is aan de vele kleine huisjes soms van hout meestal van steen. Het lijkt ofdat je in de tijd teruggaat.
Er moeten door Yvette een aantal betalingen en bestellingen worden gedaan bij Batavo, de coöperatie waarvan Yvette en Erwin lid zijn en waaraan zij hun melk leveren.
Daarna gaan we naar de supermarkt genaamd Ricky. Carambeí telt een drietal van deze behoorlijk grote supermarkten en volgens ons is er veel te koop. Van Yvette begrepen we dat dit vooral met de komende feestdagen te maken heeft. Als de feestdagen weer voorbij zijn zou dit weer verminderen. Wij merken er nu in ieder gaval niets van. Opmerkelijk voor ons is wel dat er weinig of geen kant –en klaarproducten zijn zoals wij die inmiddels normaal vinden. De ingrediënten waren er volop en dus zou je het zelf moeten maken.
Ook viel op dat het brood in de supermarkt vele dagen oud was, maar nog volop werd gekocht. Wij zelf vonden de broden vrij droog van smaak en dus niet echt lekker, maar misschien zijn wij wel erg verwend geraakt, maar toch. Na het kopen van de boodschappen weer terug naar huis. Yvette zei dat ze niet wilde dat wij ons zouden vervelen terwijl zij zouden moeten werken. En om dat te voorkomen had zij het idee opgevat om een aantal klussen in en rond het huis te doen. Hoewel we er pas waren en nog geen tijd hadden gehad ons te vervelen, waren we een en al oor.
Uit de verkregen informatie bleek dat de metselaar/tegelzetter al ruim een jaar geleden een nieuwe wasbak zou maken waar ook de wasmachine en wasdroger staat. Nog steeds hadden zij niets meer van hem vernomen. De vraag was dan ook of ik dit zou willen doen en daarbij ook een verhoging zou willen maken waarop de wasmachine en wasdroger zou kunnen staan zodat daaronder ruimte gecreëerd zou kunnen worden om spullen onder te zetten. Als tweede klus werd gevraagd om tussen twee bomen (schaduw) in op het gazon voor het huis een stenen terras te maken. Om het alles nog vrolijker te maken had Yvette voor mij al voor werkkleding gezorgd, met daarop het logo van hun bedrijf. Zeker dat laatste heeft mij over de streep getrokken en ik gaf aan de volgende dag aan de slag te gaan. Voor Klazien was de vraag ofdat zij een aantal dingen wilde naaien en/of maken. Klazien had zich al volop nuttig gemaakt in de keuken, waar zij samen met onze oudste kleindochter als ware keukenprinsessen de heerlijkste gerechten op de tafel te zetten. Aan de slag dus.
Naast het wegbreken van de bestaande wasbak en een muurtje moet ook de waterleiding worden verplaatst. Dat betekent dus hakken met moker en beitel. De leidingen en ook de kraan zijn van kunststof en ondanks mijn voorzichtigheid en na een forse klap een gat erin en dus lekkage.
We draaien snel de hoofdkraan uit (welke buiten in een apart gebouwtje is gevestigd) en maken de lekkage provisorisch met een stuk tape. Het water sijpelt weliswaar nog iets maar droogt snel op. Ik hak verder de opening waar de nieuwe leiding moet komen en moet daarna wachten op Erwin Sr.
Erwin Sr is namelijk, zonder dat hij daartoe enige opleiding voor heeft gevolgd, onze loodgieter en elektricien in de familie. Erwin Sr. heeft het echter druk met zijn andere reguliere werkzaamheden en ik begin vast de muurtjes te metselen waarop planken komen en daarop de wasmachine en wasdroger. Dat gaat snel en al gauw ga ik het terras samen met Amy uitzetten. Daarmee is de dag om en het geeft een goed gevoel zo actief te kunnen zijn en tot verkort verborgen talenten weer te kunnen gebruiken. (Dit is overigens geen oproep aan anderen om hier ook gebruik van te maken).
De volgende ochtend staan we voor ons doen vroeg op. We zien Yvette en Erwin Sr bij de melkstal. Het schijnt erg koud te zijn want zij hebben een fleece -trui aan en mutsen op. Yvette heeft zelfs de Nepalese muts op welke wij voor hen hebben meegebracht. Als we buiten komen om naar de wasgelegenheid en wc te gaan merken nauwelijks iets van de kou en trekken we de conclusie voor ons zelf dat zij het gezien de gebruikelijke tempratuur het al gauw koud hebben. Wel waait het behoorlijk, maar dat komt natuurlijk ook dat de boerderij en woonhuis op 1000 meter hoogte gevestigd zijn.
Nadat we ons hebben gewassen gaan we weer naar de woning om samen met hen koffie te drinken en het altijd aanwezige zelfgemaakte gebak te eten.
Klazien doet naar de koffie inmiddels alweer allerlei schoonmaakwerkzaamheden en treffen samen met Amy allerlei voorbereidingen voor het warm middageten. Ikzelf ga verder met het terras te maken. Het is een heerlijk plekje om te werken, lekker in de schaduw van de twee grote bomen. Ook de vier honden. Dit zijn labradors te weten Rocky en Cody beiden wit en zijn broer en zus, Binky die zwart is en Bruno zoals zijn naam al aangeeft bruin is. Cody is de moeder en Bruno de vader van Binky. Natuurlijk liggen ze alle vier in het zand wat ik moet vlijen en gebruiken als ondergrond van het terras. Ik doe mijn best hen duidelijk te maken dat zij op de verkeerde plaats liggen, maar zij kijken mij slechts onnozel aan en lijken te vragen wat ik bedoel. Ik begin dus maar gewoon het zand te verspreiden en zo dat het verschil tussen de ene kant en de andere kant van 25 centimeter kan worden overbrugd. Het lijkt te werken want de honden zoeken een andere plaats om te genieten van zowel de zon als de schaduw van de bomen.
Samen met kleinzoon Erwin jr. maken we in de aanwezige betonmolen beton en brengen deze naar het terras om te storten en af te rijen (vlak maken). Na het storten van beton begin ik met het metselen van de stenen tafel waarop later de barbecue zal worden geplaatst. Het begint er allemaal op te lijken en ik besluit te stoppen en zo het beton te tijd te geven om goed te drogen en uit te harden. Wat de afwerking van het terras en tafel betreft willen ze een mooie tegel welke goed past bij hun gazon. De voorkeur gaat uit naar een grijze hardstenen tegel. We gaan dan ook met Yvette naar een doe-het-zelf winkel welke in het bijzonder aandacht trekt met de vele hoogopgestapelde blikken verf.
Voordat we de tegels gaan uitzoeken maken we eerst nog een wandelrondje door het dorp Carambeí. Op grote borden wordt herkenbaar gemaakt dat dit een Nederlandse kolonie is, waar
50 jaar geleden de eerste Nederlandse boeren zijn gekomen om het land te ontwikkelen en een nieuw bestaan op te bouwen. Nog herkenbaarder dan deze borden is dat de Nederlandse inbreng volop aanwezig is, de prominente plaats welke de gebouwen en uitingen van de Coöperatie Batavo in Carambei inneemt.
In het logo van Batavo zien we een melk mannetje en vrouwtje op klompen en in de gebruikelijke kleding van die tijd, welke wij ons nog herinneren van het “Zeeuws Meisje”.Naast de vele Rooms Katholieke kerken in het dorp is Nederland ook herkenbaar in de centrale positie in het dorp van een Hervormde kerk. Hoewel we er niet zijn geweest werd ons verteld dat even verderop een dorp is waar vooral Mennonieten zijn gevestigd. Zoals we langs de snelweg kunnen zien heet dit dorp Witmarsum.
We zien dat er veel wordt gebouwd en dat er naast de grotere supermarkten vele tientallen winkeltjes zijn welke zich specifiek richten op een bepaald segment. Zo is er een heuse bonbon winkel, snoepwinkel, lekkere verse broodjeswinkel, kleding –en schoenen winkels en frutselwinkels waarin allerlei verpakking -versieringsmateriaal is de krijgen. Het geeft een goed gevoel om dat soort ontwikkelingen te zien en het bevestigd natuurlijk het beeld dat Brazilië zich economisch gezien goed ontwikkeld.
In de kern van Carambeí is men volop bezig met bestratingen, het zijn geel/groene klinkers van beton. We trekken de conclusie dat deze niet echt geschikt zijn voor het terras, mede omdat slechts de bovenkant een verfbadje hebben gehad. We gaan dan ook terug naar de doe-het-zelf winkel en vinden daar mooie grijze hardstenen tegels welke niet vlak en glad zijn. We bestellen 20 m2 en er wordt ons beloofd dat deze de volgende dag op de boerderij bezorgd zullen worden. Omdat de volgende dag zondag is betekend dit dat de bezorging maandag is en dus ook voor mij daardoor de zondag een rustdag.
Ook voor Erwin Sr en Yvette is de zondag een rustdag. Behoudens het melken van de koeien zijn er geen andere activiteiten op de boerderij. Op advies van hen wordt er besloten die zondag een bezoek te brengen aan Geert en Kathy de Wulf, een Nederlands/Belgisch echtpaar met hun kinderen, die even voorbij de stad Ponta Grossa (360.000 inwoners) en daar wijn, port, en gedistilleerde drank uit de eigen oogst van bramen. Nadat we hartelijk welkom zijn geheten en koffie en een drankje, met het schijnbaar ook hier een zelfgemaakt gebakje (chocoladetaart) wordt aangeboden wordt er volop bij geklets. Geert en Kathy vertellen dat zij eerst in Portugal hebben gewoond en nadat een verhuizing naar Frankrijk afketste op het niet doorgaan van de koop van een eigen wijngaard zijn 10 jaar geleden hier op die prachtige locatie komen wonen en werken. Het bevalt hen prima, hoewel is te merken dat er nog nooit iemand van hun families de afgelopen 10 jaar ben hen zijn geweest, wat zij erg betreuren. Zelf gaan zij eenmaal in de drie jaar naar zowel hun families in Nederland en België. Zij geven echter aan dat ook dit soort bezoeken verder zal verwateren. De afstand en de reistijd zijn natuurlijk het grootste beletsel daarbij. Na de koffie of iets anders kregen wij een rondleiding in hun prachtig huis en de daarbij behorende tuin. We lopen verder en zien een klein gedeelte van het gedeelte waar de bramen groeien. We wandelen verder naar de “Adega”, Portugees voor de wel bij ons bekent zijnde “Bodega”. Hier wordt, voornamelijk door Geert, de heerlijke wijnen, port en gedistilleerd gemaakt. Grote ketels –en vaten zien we waarin al de bramen en toebehoren zitten welke tot al deze lekkere drank maken. En het is lekker, we mogen alles proeven. Als echte kenners komen we tot de conclusie dat de verschillende dranken een geweldige mooi kleursamenstelling hebben, een geweldig bouquette ( heerlijke aromatische smaken prikkelen onze zintuigen). Er is ook een winkel bij en we besluiten dan ook de heerlijke wijn, de heerlijke port en een heerlijk gedistilleerd (smaakt als een hele zachte jonge jenever) te kopen. We nemen afscheid en spreken af als wij weer in Brazilië komen we zeker weer bij Geert en Kathy de Wulf aankomen en dat zeker niet alleen om hun wijnen en dergelijke, maar zeker om hun grote gastvrijheid. Voor diegene die ooit dit gebied van Brazilië aan doen is een bezoek aan hen zeker de moeite waard.
De dagen erna is het weer zoals wij het zouden noemen wisselvallig, echter met een vast ritme gedurende dag. In de ochtend is het steen vast koud met een temperatuur rond de 15 graden en een fikse wind, zodat de gevoelstemperatuur daalt beneden de 10 graden. Met de opkomende zon stijgt de temperatuur naar 25 á 30 graden, lekker warm dus. Rond de klok van 20.00 begint de afkoeling waarna het kort daarna aardedonker is.
Vandaag gaan we met de drie kleinkinderen naar de regionale hoofdstad Curitiba. Dit is een grote stad met haar 1,8 miljoen inwoners. Volgens de reacties tijdens onze vlucht zou dit een hele mooie stad zijn. We zouden om 07.45 met de bus van Carambei naar Curitiba vertrekken. Een reis van ongeveer 3 uur, waarbij we tijdens de reis veel zouden kunnen zien van het landschap van deze regio. De bus was er echter pas om 08.00 uur. De kaartjes moesten in de bus worden gekocht. Maar omdat de chauffeur dit voor iedere reiziger moest uitschrijven betekende dit dat we pas om 08.15 konden vertrekken. Een half uur later dus dan de reisregeling aangaf. Niemand leek zich hierover echter druk te maken. De tijd heeft voor een ieder een andere betekenis blijkt dus maar.
Na twee officiële tussenstoppen en enkele stops omdat andere passagiers dichtbij hun woning wilden uitstappen, kwamen we inderdaad 3 uur later, bij het centraal busstation van Curitiba aan. Ter informatie er rijden geen treinen tussen Carambei en Curitiba. Hoewel Amy en Erwin jr. via hun school eenmaal in Curitiba waren geweest, waren zij ook niet echt bekend met deze stad en zeker niet met het centrum waar wij waren. Wat meteen opviel was dat er nergens een stratenbord was te bekennen. Dus maar beginnen te lopen en wat ook hier, evenals in Carambei, opviel was de vele kleine winkeltjes. Overigens leken de eerste 10 allemaal op elkaar omdat de allemaal dezelfde kerstpullen verkochten. Kerstspullen die mij voorkwam als de Amerikaanse manier, zoals natuurlijk diverse bewegende Kerstmannen in diverse formaten. Opgetuigde kerstbomen met veel licht en strikken in de kleuren rood/goud. Een echte autovrije winkelstraat was door ons niet te vinden en zo zou later blijken er ook niet is.
Rond de klok van 12.30 uur kregen we trek en besloten iets te gaan eten en drinken. Er waren vele eettentjes, waar de plaatselijke mensen die in de omgeving haar werk hebben de lunch gebruiken. Deze eetgelegenheden worden “kilo -eten” genoemd. Je bord met eten wordt op een weegschaal gezet en de prijs werd bepaald door het gewicht wat je zelf hebt opgeschept. Voor 8 reis (€. 3,15) kon je onbeperkt eten, zelfs meer dan de genoemde kilo. Schepte je minder dan een kilo op dan betaal je minder in relatie met de 8 reis (1 = real, meervoud = reis) per kilo. Overigens bleek het later niet 1 kilo te zijn maar 800 gram, maar een kniesoor die zich voor dat soort prijzen daar druk over maakt.
Op het buffet stonden vele groenten, soorten aardappelen, vlees en vis, rijst en bonen (gebruikelijk eten van de Braziliaan), fruit en diverse soorten toetjes. Het eten smaakte ons goed en de eetgelegenheid liep steeds voller met mensen welke hun lunch hier gebruikten. Erg leuk om dit te ervaren en zeker omdat we zagen dat ook in de vele andere eetgelegenheden dezelfde drukte was als daar wij hadden gegeten.
Na de lunch verder langs de vele kleine winkels, meest specialistisch op een product, en op zoek naar een soort shopping centrum waar de kinderen hoopten cadeautjes te kunnen kopen voor de komende kerst. Na een tijdje zagen we het shopping –centrum. Een zes verdiepingen hoog gebouw, met een luxe uitstraling zowel buiten als binnen. Ik denk dat veel gewone burgers hun boodschappen hier zeker niet zullen doen. Buiten was het inmiddels erg warm (35 graden denk ik), maar binnen was het heerlijk koel. De kinderen kochten een aantal kleine cadeautjes en wij trakteerden hen en onszelf op een heerlijk ijsje. Voordat je de definitieve keus van de ijssmaak maakte kon je het ijs proeven op een klein lepeltje. Uitstekende service dacht ik nog. Hoewel we niet alle verdiepingen hadden gezien, gingen we na een uur of twee weer naar buiten en kochten de kinderen de rest van hun cadeautjes voor kerst in de zogenoemde 1,99 Rs –winkels. Het was inmiddels 16.00 uur en wilden terug naar het centrale busstation. Na een half uur dachten we dit hebben bereikt, maar het bleek een ander station te zijn en niet het vertrekpunt van onze bus naar Carambei. De kinderen vroegen voorbijgangers waar het centraal busstation wel was en het bleek dat we steeds verder van de juiste route waren afgedwaald. We zouden zeker een uur nodig hebben om bij het juiste busstation uit te komen en dan ook nog langs gevaarlijke buurten. Men adviseerde ons om de stadbus te nemen naar het centraal station. We namen na een korte discussie dit advies over en namen de stadbus. De halte was een groot plexibuis, ongeveer een halve meter boven de grond en waarbij je bij de ingang een kaartje kon kopen. Erg goed, omdat door de ruimte en hoogte iedereen makkelijk kon instappen.
Na een kwartier en een drietal haltes verder waren we bij de centrale bushalte en nog ruimschoots op tijd, omdat de bus een uur later zou vertrekken (de laatste mogelijkheid) dan wij dachten).
Nadat we bij het loket van het busbedrijf een kaartje voor de terugreis (er zijn alleen enkeltjes te koop en de terugreis was duurder dan de heenreis) hadden gekocht gingen we samen nog iets fris drinken. Ditmaal vertrok de bus stipt op tijd en we werden wat ongerust omdat Amy nog iets moest kopen en er nog niet was. Één minuut voor vertrek zagen we haar hardlopend aankomen en kon nadat allen waren ingestapt de bus stipt op tijd vertrekken. Na een uur en kort buiten de grenzen van Curitiba was er opeens volop rookvorming in de bus. Onze jongste kleinkind Suzanne was op de wc in de bus en wij dachten dat zij de oorzaak was van deze overlast. De chauffeur stopte op een vluchtstrook en Suzanne kwam uit de wc, geheel verbaasd van alle tumult. Al snel bleek dat Suzanne niet de oorzaak was dat er een defect in de air –conditioneringwas. Een zogenoemde “trafic-auto” stopte, praatte even met de buschauffeur, zette twee grote rode pionnen neer en vertrok. Een collega bus stopte achter ons en gaf aan dat hij een drietal passagiers kon meenemen. Een drietal medereizigers maakte hier gebruik van en deze bus reed weer verder. Na een klein half uur kwam er een nieuwe lege bus waarin we allemaal instapten. Deze zou echter niet bij het busstation in Carambei stoppen maar doorrijden naar een verder gelegen stad genoemd Castro. Na overleg van Amy met de chauffeur van deze bus bleek dat hij wel wilde stoppen op de snelweg voor de wegafslag naar en dichtbij de woning en boerderij. Na ruim 2 uur stopte hij hier dan ook op de vluchtstrook en stapte wij uit. We moesten nu de snelweg snel lopend oversteken naar de overkant waar Erwin Sr. met de auto ons op stond te wachten. Het was inmiddels 20.30 uur en pikdonker. We moesten een greppel over tussen de twee weghelften, welke we overigens niet zagen maar wel voelden. Na enig geklungel lukte het ons allemaal en konden we in de auto stappen. Natuurlijk bij thuiskomst even napraten en veel lachen over de gebeurtenissen van de dag, wat eten en drinken. We waren een ervaring rijker en doodmoe.
Na een goede nachtrust gingen we de volgende dagen verder met onze klussen. Ik dus verder met het afmaken van het terras en de daarbij behorende stenen tafel, de wastafel inclusief het om tegelen daarvan. Klazien naaide verder aan de gordijnen en samen met Amy het koken van het eten.
De tempratuur werd bij ons steeds hoger en via de e-mail van onze beide dochters Nathalie en Joyce in Weert en later via internet hoorden en zagen we de dat Nederland geheel onder sneeuw zat, het openbaar vervoer gestremd evenals het verkeer op de weg. We kregen een dubbel gevoel omdat sneeuw en ijs veel mooie beelden en uitzichten geeft en we ook al even in de Elfsteden -koorts kwamen waar we mogelijk voor het eerst niet bij zouden kunnen zijn. Anderzijds het gevoel dat we het niet koud zouden hebben, lekker in de korte broek en polo konden rond lopen en nog het openbaar vervoer als het verkeer hier gestremd zou zijn. Genoegzaam aanvaarden we dit dubbele gevoel.
Een groter contrast vormde de kerstdagen. Het is toch vreemd dit onder zomerse omstandigheden te vieren en niet zoals voor ons gebruikelijk onder winterse omstandigheden en het liefst als een witte kerst. Overigens zijn ook alle winkels in Brazilië in de kerstsfeer versierd.
De kinderen vragen steeds aan mij wanneer het terras en stenentafel klaar is want zij willen met de kerstdagen barbecuen op het nieuwe terras. Hoewel ik steeds het Spaanse woord “manjana” roep, kom ik er niet onder uit om te zeggen dat het wat mij betreft klaar is. We zetten de grote houten tafel en stoelen op het terras en eerlijk gezegd het is een plaatje, geheel passend bij deze omgeving.
De dag voorafgaande aan de kerstdagen gaan we samen met Yvette en de kleinkinderen naar de stad Ponta Grossa om de laatste inkopen te doen. Het lijkt erop dat Yvette de weg weet en rijdt met grote zekerheid naar de parkeergarage in het centrum van de stad onder een groot shopping –centrum. Kort ervoor blijkt echter dat de route door een eenrichtingsverkeer is veranderd en moeten we dus een andere en onbekende route volgen. In de praktijk betekent dit dat we in straten terecht komen met hoge stijgingspercentages (15 á 20 procent) moeten stoppen voor kruisende voorrangswegen en de auto er niet in slaagt de stijging te realiseren. Yvette zet de auto in de “vrij” en we rollen naar beneden richting een vlakke weg beneden. Als we daar zijn neemt Yvette het kloeke besluit de eenrichtingswegen van de verboden kant in te rijden en sommige tegenliggers geven ons aan dat we wat verkeerd doen, maar rijden onverdroten door.
We komen daardoor weer op de juiste route naar de parkeergarage en zien hem ook voor ons opreizen. We parkeren de auto en komen een etage hoger in een groot shopping centrum. We besluiten na afloop verder het shopping –centrum te bezoeken maar nu eerst de stad in te gaan. Het is een bruisende, gezellige en keurrijke stad met vele kleine en grotere winkels, vele drink -eetgelegenheden en in tegenstelling met Curritiba veel straten waar geen autoverkeer is en dus over de volle breedte veel mensen op straat kunnen lopen. Dit is het beeld dat we (Klazien en ik) vooraf van steden in Brazilië hadden en we genieten dat ook volop van de kleuren en de sfeer die dit alles meer dan een zomers karakter geeft. Wat opvalt, evenals in de andere plaatsen waar we zijn geweest, dat er naast de fruitkarren op straat, alles zich binnen afspeelt en niet zoals bij ons in de zomer evenals andere Europese landen veel activiteiten zoals terrassen op de stoep of straat zijn. We denken dat dit mogelijk met de tempratuur te maken zal hebben maar weten dit natuurlijk niet zeker.
Na enkele winkeltjes bekeken te hebben ga we lunchen op de 1e verdieping van een restaurant. Het ziet er geweldig uit en heerlijk eten staat uitgestald op lange tafels waarvan je zelf kan opscheppen. Ook hier een grote diversiteit van eten welke we eerder zagen in Curitiba, met als toevoeging dat zelfs patat hier te verkrijgen was. Zoals eerder werd ook hier het eten weer gewogen en naar gelang van het gewicht weer betaald en ook hier een maximum van 8 reis voor 800 gram en daarboven behoef je niet meer te betalen. Behoudens Suzanne besluiten we niet gebruik te maken van de vele toetjes en deze later te gaan eten in een zogenoemde “kilo-ijssalon”. Ik tel wel 30 soorten ijs en vele bijproducten. Ook hier schep je zelf het ijs op, zet je schaaltje op de weegschaal en betaal je na afloop het gewicht daarvan met hier wel een maximum van 1 kilo. Bij het ijs is overigens een verdeling van de prijs in 25% van een kilo. Het zal duidelijk zijn dat de grote eters in Brazilië duurder uit zijn dan de meer smaakvolle maar bescheiden lekkerbekken.
Op de terugweg richting de parkeergarage bezoeken we nog een aantal winkeltjes en zo ook in het shopping –centrum. Ik koop nog een paar zomerschoenen en Yvette en Suzanne een feestelijk jurkje voor het kerstfeest.
Op het moment dat we de parkeergarage uitrijden barst er een hevig onweer los met veel regenwater. De rioleringen kunnen al dit regenwater niet aan, zeker niet omdat het water met grote snelheid van de hoger gelegen gedeeltes in de stad komt. De weg lijkt dan ook meer op een snelstromende beek, dan een autoweg.
Het water spat boven onze auto uit. De verkeerslichten werken niet meer (blijven allemaal op rood staan) en de slimste of de durfal kan doorrijden. Nadat we stad uit zijn neemt de regen af en als we bij de boerderij aankomen is het nauwelijks te merken dat het daar ook heeft geregend. Dat blijkt ook zo te zijn en dat is ook maar goed ook omdat vanaf de snelweg naar de boerderij er alleen maar onverharde wegen zijn. De regen zou diepe geulen veroorzaken waardoor het rijden op de weg moeilijker zo niet onmogelijk maken. Dit is ons echter gespaard gebleven en de regenbui verkoelt echter ook en de tempratuur neemt dan ook af naar net boven de 20 graden.
De kleinkinderen zijn op 25 december erg nerveus. De vele cadeautjes liggen onder de versierde kerstboom en nodigen hun natuurlijk uit deze snel te openen. Maar ze moeten geduld hebben tot de avond. ’s Middags hebben we een heus kerstdiner welke is gemaakt door Amy en Klazien en het nagerecht door Yvette. Op de tafel ligt een prachtig kleed met in het midden een hele mooie loper. De tafel is even mooi gedekt als in een goed restaurant. We beginnen met een voorafje gevulde ei. De vulling bestaat uit cheddar kaas. Fantastisch zou ik willen zeggen en aan tafel verheugen we ons wat komen gaat. Het hoofdgerecht blijkt een gevulde kalkoen uit eigen stallen te zijn, dus supervers. In de kalkoen zijn diverse kleine groentes verwerkt. Aardappels, verschillend klaargemaakt, en groentes complementeren dit hoofdgerecht. Je eet je vingers er bijna bij op. Het nagerecht bestaat uit verschillende soorten ijs, slagroom en chocolademousse. Na dit alles is het tijd om optimaal gebruik te maken van een soort siësta op het terras bij het huis. We genieten van het zomerse weer en van het heerlijk kerstdiner.
Na het melken, douchen en omkleden gaan we nu beginnen aan het uitpakken van de cadeautjes. Om de beurt kan er een cadeautje voor de ander worden gepakt. Maar voor dit alles begint nemen we eerst een drankje welke volgens Yvette en Erwin Sr. specifiek Braziliaans is. Het heet “Capirinha”, waarbij vruchten worden gebruikt die verschillend kunnen zijn. Ons drankje heet “Capirinha de Limão” en de ingrediënten per glas is: 1 limoen, 1 kleinere eetlepel suiker, 1 scheut (borrelglaasje) pinga (rietsuikerjenever) of wodka en een tweetal ijsblokjes.
De bereidingswijze is vrij eenvoudig volgens mij. De limoen wordt in acht stukjes gesneden en in het glas gedaan. De schep suiker wordt hieraan toegevoegd. Dan met een houten stamper de sap uit de limoenpartjes drukken en de suiker door het sap roeren. De schil en vruchtvlees van de limoen blijven in het glas. Dan wordt de pinga of de wodka toegevoegd en samen met het limoensap door elkaar geroerd. Tenslotte worden er een aantal ijsblokjes toegevoegd. Het smaakt heerlijk en het is een heerlijk fris drankje om in de tuin of balkon lekker in het zonnetje te drinken. Dus aanbevolen, zeker voor de komende zomer.
Een ieder krijgt prachtige cadeautjes dat je zou kunnen onderverdelen in de categorieën:
Schoonmaak, -en geurmiddelen voor mensen, onderkleding in alle soorten, eet –en dran
kartikelen zowel naar vorm als naar inhoud.
Iedereen is erg blij met al deze mooie cadeaus, maar nog meer dat we sinds twee jaar de kerst weer op deze manier vieren. Dit hebben we allemaal toch gemist.
De klap op de vuurpijl moet echter nog komen. In het diepste geheim hebben Klazien en Amy zelf een dertigtal bitterballen gemaakt. Deze zijn evenals frikadellen, kroketten e.d. niet te krijgen in Brazilië. Suzanne is ook in het complot betrokken en we zien haar met een grote schaal door een van de slaapkamerramen naar ons verblijf vertrekken. Ik zie ook dat Amy nonchalant de frituurpan meeneemt daar naar toe. Erwin Sr. en jr. weten niet wat er staat te gebeuren en denken zeker te weten dat er alsnog “heerlijke” frikadellen op tafel gaan komen. Klazien, Amy en Suzanne komen triomfantelijk aanlopen met een dampende schaal vol met bitterballen. Met gejuich worden de bitterballen begroet en begint de aanval erop. Iedereen geniet er met volle teugen ervan en vooral Erwin, Yvette en de kinderen die meerdere jaren dit heerlijk voedsel niet in Brazilië hebben gehad. Er wordt dan meteen ook besloten dat voordat we weggaan Klazien en Amy een groot aantal bitterballen in voorraad gaan maken. Het zullen voordat we vertrekken bijna 200 bitterballen worden die zij maken en vooralsnog in de ijskast komen.
In Brazilië kent men niet zoiets als een 2e kerstdag en dus start het dagelijkse leven weer. In de middag krijgen Erwin Sr en Yvette bezoek, waarbij later bleek dat dit Friezen zijn die dicht bij onze geboorte steden Bolsward en Harlingen zijn geboren en hebben gewoond. Het betreft de familie Dijkstra oorspronkelijk uit Schraad en nu woonachtig in Portugal waar zij ook een boerenbedrijf met melkkoeien hebben. Zij zijn op bezoek bij een vriend van hen die al 20 jaar een boerenbedrijf met melkkoeien in Carambei heeft en Jacob Zijlstra heet welke in Achlum is geboren en heeft gewoond.
Hoewel wij als “stadse” Friezen wel de Friese taal verstaan, maar niet praten beginnen na een paar minuten zowel de familie Dijkstra als Jacob Zijlstra Fries te praten. Ze zien echter dat Erwin Sr. en de kinderen deze taal niet machtig zijn en schakelen over op Nederlands met een duidelijk hoorbaar Fries accent. Het is een leuk gesprek omdat we veel herinneringen ophalen over de regio waar Klazien en ik en ook zij zijn geboren en opgegroeid, maar alle vijf niet meer wonen.
De dagen na kerst gaan we nog een aantal keren uit eten in Carambei. Zo eten we tweemaal in een soort Italiaans restaurant waar men heerlijke pizza’s serveert en in het restaurant wat men de “club” noemt omdat men lid hiervan moet zijn (Batavo) om hier te mogen eten. We komen steeds dichter bij de jaarwisseling en ook dichter bij ons vertrek terug naar Nederland. Klazien en ik doen nog allerlei klussen, waarbij mijn voorkeur uitgaat naar het grasmaaien met de zitmotormaaier. De reuk van pas gemaaid gras vind ik heerlijk ruiken.
Er is nog een activiteit gepland welke we volgens Erwin Sr., Yvette en de kinderen beslist moeten doen, namelijk naar de waterval welke zij hebben in hun eigen achtertuin. Er wordt aangegeven dat we makkelijk op slippers daarna toe kunnen.
We luisteren niet helemaal naar dit advies en ik doe mijn schoenen met sokken aan en Klazien haar loopsandalen. We gaan door het hele weiland, waar de koeien tevreden staan te grazen. We komen bij het bos en gaan onder het prikkeldraad door wat daar is om de koeien te belemmeren het bos in te lopen. We stuiten op een beekje en we zien iets van een afwatering. De kinderen maken het grapje dat dit de waterval is. We gaan verder het bos in dat steeds dichter wordt. Bloemen zijn er niet te zien, maar de verschillende kleuren groen zijn spectaculair. Wij begrijpen dat de bloemen er in een andere periode zijn. We moeten in het bos een pad volgen dat ons naar beneden brengt. Erwin jr. heeft een touw meegenomen omdat het laatste deel heel stijl en zonder leuning (we zijn geen bergbeklimmers) niet te lopen is. Het touw blijkt echter een paar meter te kort te zijn, waarom deze aan een lagere boom wordt vastgebonden en wij de eerste steile meters zonder leuning moeten lopen. Het gevolg is dat eerst Erwin jr. (hij moet het touw aan de boom vastknopen) onderuit gaat gevolgd door Klazien en Amy. De slippers en wandel -sandalen zijn hiervoor niet echt betrouwbaar. Dat vindt Klazien ook en ruilt haar wandelsandalen met de schoenen van Yvette. Als dit is gebeurd ga we weer verder en na onzes inziens halsbrekende toeren ons vasthoudend aan het touw en de voeten steunend aan de diverse stammen van de bomen bereiken we het water waarin de waterval in uitkomt. Er is maar een woord voor namelijk: adembenemend. Zo mooi is het uitzicht. Een geheel steile rotspartij waar van 50 meter hoog de waterval rechtstandig naar beneden klettert. Geweldig om dit in je achtertuin te hebben. We gaan op een steen zitten en genieten volop wat we zien namelijk de natuur in haar mooiste vormen. We dalen verder het stroompje af lopend over brokken steen en wadend door het water dat door de waterval van 50 meter naar beneden komt en verder gaar in een snel stromend water. Halverwege stort dit water weer een aantal meters naar beneden.
We lopen weer terug naar het begin van de waterval. Klazien zegt hier wel uren te kunnen blijven en de kinderen lopen het watertje in waar de waterval in uitkomt. Na een tijdje gaan we weer terug naar ons beginpunt en moeten dus ons vasthoudend aan de touw ons omhoogwerken. Het verschil van boven en onder is hier honderden meters en dus moeten we tussentijds op adem komen totdat we weer onder het prikkeldraad kunnen en weer in de weilanden zijn. Erwin jr. en Yvette gaan naar de koeien om deze mee te nemen naar de melkstal, waar over een uurtje het melken weer begint. Klazien en Amy lopen rechtstreeks terug naar het woonhuis. Voldaan en moe komen wij hieraan en storten op het terras op een stoel neer met ons hoofd op tafel. Later vertelt Yvette ons dat ze beretrots is op ons omdat we de oudste personen zijn welke bij de waterval zijn geweest en dus de het moeilijke pad hebben gelopen. Wij blijven echter moe, maar met hele mooie beelden van een geweldige waterval in een heel mooi bos.
Als we wakker worden op 31 december blijkt bij de melkstal enig rumoer te zijn. Even later blijkt dat er net een gezond kalf is geboren en ook nog een kuisje (meisje/vrouwtje). Het kalf vertelde Yvette ons achterstevoren in de moeder. Desondanks kwam het kalfje voorspoedig. Yvette vertelde dat de koe haar eerste inseminatie was en dus het kalfje haar eerste kalf dat daardoor geboren is. Het kalf werd geboren op de verjaardag van Klazien’s moeder die een 3 jaar terug is overleden en waarna Yvette is vernoemd en ook Amy de oudste dochter van Erwin en Yvette werd achterstevoren geboren. Al met al reden om deze nieuweling Amy –Ytje te noemen. De dag begon dus geweldig.
( Op 14 januari ontvingen wij het droevige nieuws dat het kalf Amy –Ytje in de nacht van 12 op 13 januari 2010 is overleden. Daarnaast ook het bericht dat er inmiddels twee kalveren (kuisjes) waren geboren met de namen Brechje en Brunske).
Het is oudejaarsdag en alles wordt voorbereid voor een geweldige jaarwisseling. Klazien maakt het beslag voor de oliebollen en buiten worden de eerste oliebollen door Amy gebakt. Het ruikt heerlijk. Naast de al gemaakte bitterballen worden er nu ook door Amy en Klazien nasiballen gemaakt. In de avond zullen beiden worden gefrituurd. Erwin jr. maakt alvast het hout klaar om na de jaarwisseling een vuur te kunnen maken. Om 21.00 uur sms’en we naar onze dochters Nathalie en Joyce en wensen hun gelukkig Nieuwjaar 2010. Wij moeten nog een drietal uur wachten voordat het zover is. Op de televisie wordt de laatste 10 seconden afgeteld en op 1 januari 2010 precies om 00.00 uur omhelzen we elkaar, geven dikke zoenen en wensen elkaar een geweldig en gezond 2010 toe. In deze commotie vergeet Erwin Sr. Yvette en ik Klazien gelukkig Nieuwjaar te wensen, maar na enkele ogenblikken gebeurt dit alsnog. Erwin jr. steekt het Nieuwjaarsvuur aan. Op een stok bevestigen zij een soort stalen sponsje dat begint te branden en door dat rond te draaien lijkt dit op een soort vuurwerk. Echt vuurwerk kan niet omdat verleden jaar is gebleken dat de koeien daar erg onrustig van worden en zelfs een aantal geen of minder melk gaven. In de verte vanuit Carambei, Ponta Grossa en Castro zien we het vuurwerk hoog in de lucht zodat we daarvan alsnog van kunnen genieten.
De volgende dagen staan vooral in het teken van ons vertrek op 3 januari. De 2 koffers en de weekendtas worden ingepakt en op de weegschaal gewogen. We gaan af en toe nog even Carambei in. Klazien kookt en ik maai het gras. De laatste dagen vliegen voorbij. De laatste avond eten we in het restaurant waar we eerder de heerlijke pizza’s hebben gegeten en ontmoeten opnieuw een Nederlander die bij zijn vrienden op bezoek is. Hij blijkt uit Workum te komen. Het is echt de laatste avond en de herinneringen van de afgelopen 4 weken vliegen over de tafel. Klazien en ik geven aan dat we een geweldige tijd hebben gehad en dat we blij zijn hier te zijn geweest en met eigen ogen te zien hoe zij allemaal hier wonen, werken en leven. We vertellen dat we er een goed gevoel bij hebben en dat het jammer blijft dat de reisafstand in tijd zoveel is, maar meteen bedenken wij erbij dat tijd voor iedereen anders is en ook zeer betrekkelijk.
Op 3 januari 2010, Erwin Sr. en Yvette hebben al gemolken en samen met hen en de kinderen drinken we koffie. Om 08.15 nemen we afscheid van onze kleinkinderen (je zou ze in een doosje willen doen) zetten de koffers en tassen in de auto en vertrekken samen met Erwin Sr en Yvette naar het vliegveld van Curritiba. Na ruim twee uur zijn we daar en nadat we zijn ingecheckt nemen we afscheid van Erwin en Yvette. Het blijft altijd een moeilijk moment voor iedereen.
We lopen naar de terminaal waar we vertrekken en kijken goed ofdat er ook veranderingen zijn en voor de zekerheid vragen we dit ook nog. Precies op tijd (11.30 uur) vertrekken we naar San Paulo waar we na ruim een uur landen. We zouden 8 uur moeten wachten. Het feit dat we niet de koffers hoeven op te halen en dat we ons zelf bij de balie van de KLM France Air kunnen inchecken geeft ons veel tijd om het vliegveld te bezichtigen. De constatering die we ook al in andere landen hebben kunnen doen is ook hier van toepassing. Zonder chauvinistisch te zijn, Schiphol is een geweldig vliegveld waar heel veel is te zien en te doen. Het vliegveld van San Paulo is hiermee vergeleken een dorp met een beperkt aantal winkeltjes en eettentjes. We gaan eerst eten en iets drinken. Daarna even na buiten en langs de winkeltjes waarvan er vele nu al in het teken staan van het WK voerbal dat over vier jaar in Brazilië zal zijn. We kopen 3 van de Braziliaanse shirtjes voor de kleinkinderen in Weert. Het lange wachten begint en we lopen heen en weer en van binnen naar buiten en de tijd vordert onzes inziens langzaam. Dan is het bijna tijd en op het scherm zien we dat ons vliegtuig uit Amsterdam meer dan een uur is vertraagd en dus moeten we nog langer wachten. We besluiten gewoon bij de ingang van de terminaal te blijven. En dan is het zover we kunnen instappen en vliegen terug naar Nederland. De piloot meldt nog dat hij er alles aan zal doen de verloren tijd in te halen en dat is ook grotendeels gelukt. Het zou te maken hebben met de wind. Ik dacht zelf dat dit een sprookje was en meer te maken had met het feit dat we nu mee vlogen met de baan die de aarde maakt. We waren op de weg terug en vielen dan ook regelmatig in slaap. De piloot had woord gehouden en maar een half uur later dan gepland landen we veilig en wel op Schiphol. We zouden met de trein terug naar Weert en waren blij verrast dat onze beide dochters ons bij de uitgang opwachten en ons met de auto thuis brachten.
Thuis gekomen op 5 hoog zagen we vanuit de ramen en de loggia een prachtig vergezicht van de witte wereld beneden ons. We waren weer thuis, met heel veel herinneringen een goed gevoel en zeker te weten dat we over 2 á 3 jaar opnieuw daar naar toe gaan.
Klazien en Nanning Schotanus Weert, januari 2010
Pech met de bus
Even uitrusten hoor!
Pech met de bus
Even uitrusten hoor!
